Op 26 oktober 2023 hebben minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Hugo de Jonge en minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten een brief gepubliceerd over hoe de voorkeursvolgorde voor zonne-energie verder ingevuld wordt. In deze kamerbrief zijn aanvullende eisen gepresenteerd voor de ontwikkeling van zonneparken op natuur- en landbouwgrond. De brief is in media groots uitgelicht. We zien dat (media) partijen hun eigen invalshoek hebben dan wel een eigen interpretatie geven. De brief heeft veel onduidelijk gecreëerd en we krijgen dan ook veel vragen hierover. Een toelichting op deze vragen hebben we hier op een rijtje gezet.
Zijn zonneparken niet meer nodig?
Zonneparken zijn noodzakelijk om onze duurzame doelstellingen in Nederland te halen. Energiebesparing, zonnepanelen op daken en de windparken op zee zijn onvoldoende. Zonder zonnepanelen op landbouwgrond redden we het niet (op tijd). Dat blijkt niet alleen uit de Regionale Energie Strategieën, maar bijvoorbeeld ook uit de sterk stijgende vraag naar duurzaam opgewekte elektriciteit (het Nationaal Plan Energiesysteem gaat uit van een verviervoudiging in 2050).
Bepalen ontwikkelaars dat er zonneparken moeten komen?
Nee. In de brief wordt gesteld dat de markt in het verleden leidend was ten aanzien van de ontwikkeling van zonneparken en dat het ontbrak aan sturend beleid door de overheden. Dit is onterecht. Er zijn de afgelopen jaar heel veel voorbeelden van beleidskaders (oftewel spelregels) gemaakt door provincies en gemeenten voor de ontwikkeling van zonneparken. Dit zijn spelregels waar wij ons als initiatiefnemer aan moeten houden. Als je niet voldoet aan deze regels krijgt de ontwikkelaar geen vergunning. In vrijwel al deze beleidskaders staan regels omtrent biodiversiteit, bodemkwaliteit, participatie, lokaal eigendom, netaansluiting en inpassing. Ook wordt de zogeheten zonneladder overal toegepast. De zonneladder houdt in dat er voor de ontwikkeling van zonne-energie eerst wordt gekeken naar de mogelijkheid van zonnepanelen op daken en gevels, op gronden binnen en buiten bestaand bebouwd gebied. Als deze opties onvoldoende mogelijkheden bieden wordt er gekeken naar zonnepanelen op landbouwgronden. Het ontwikkelen van een zonnepark op land gaat niet over één nacht ijs. Er worden goede afspraken gemaakt met omwonenden, de betrokken overheden, energiecoöperaties en de grondeigenaar.
Eerst zonnepanelen op daken en daarna pas zonneparken?
Nee. In de nieuwe Kamerbrief staat duidelijk dat de aangescherpte voorkeursvolgorde zon met volgordelijkheid wordt uitgevoerd. De zonneladder blijft dus volgordelijk. Treden één, twee en drie hebben de voorkeur, trede vier kan én mag als dit nodig is. Er wordt dus aan alle vier de treden tegelijkertijd gewerkt. Gezien de urgentie van de energietransitie is hier bewust niet gekozen voor volgtijdelijk. Volgtijdelijkheid zou betekenen dat er pas op trede vier ontwikkeld kan worden wanneer de mogelijkheden op trede één, twee en drie volledig benut zijn. Het kan nog wel tientallen jaren duren voordat alle geschikte daken vol liggen met zonnepanelen.
Zonneparken op natuurgronden?
Er worden geen zonneparken op natuurgronden ontwikkeld. Dit is vastgelegd in de ‘Gedragscode Zon op Land’. In deze gedragscode zijn regels opgenomen waar ontwikkelaars zich aan houden. Provincies en gemeenten wijzen ook geen natuurgronden aan als locatie waar zonneparken vergund kunnen worden.
Wat betekent dit voor mij als omwonende?
Voor omwonenden verandert er niets. In de brief blijft bewonersparticipatie en het streven naar 50% lokaal eigendom van groot belang. We blijven ons inzetten voor een goed participatieproces. Bij ieder project wordt de omgeving geïnformeerd, kan de omgeving meedenken met het project, invulling geven aan het ontwerp en is er de mogelijkheid om financieel mee te profiteren. Dit gebeurt al in het huidige beleid en dit zal zo blijven volgens het beleid uit de kamerbrief. De energietransitie doen we samen.
Wat betekent dit voor mij als grondeigenaar?
Voor grondeigenaren verandert er weinig. Wij zullen nauw contact houden met onze (toekomstige) grondeigenaren. Ook als het beleid van de Kamerbrief wordt aangenomen zijn zonneparken nog toegestaan onder aangescherpte voorwaarden, de zogeheten tenzij-regeling/voorwaarden. Hieronder vallen zonnepark(installaties) waar ook ruimte is voor teelt en voedselproductie (Agri-PV) en landbouwgronden die door een gemeente of provincie zijn aangewezen voor een andere bestemming (transitiegronden). Is voor jou Agri-PV een interessante optie voor jouw bedrijfsvoering of krijgt jouw landbouwgrond een andere bestemming? Dan is het een optie om nu te kijken naar de mogelijkheid van een zonnepark.
Ook zonder Agri-PV of transitiegrond is een zonnepark wellicht interessant. We verkennen graag samen de optie om een netneutraal zonnepark te ontwikkelen, waarbij we met het zonnepark en batterijopslag een bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van netcongestie.
Wat betekent dit voor de gemeente?
Voor de gemeente zal er het één en ander kunnen veranderen. Ten eerste, de relatie tussen de gemeente en de provincie zal veranderen met de komst van deze Kamerbrief. Gemeenten moeten bij vergunningsverlening toetsen of dit in lijn is met de (nieuwe) provinciale omgevingsverordeningen. Daarnaast komt hoogstwaarschijnlijk per 1 januari 2024 de nieuwe Omgevingswet. Ook dit zorgt voor veel veranderingen voor de gemeente, door bijvoorbeeld nieuwe werkwijzen. We roepen gemeenten op om door te gaan met zonneparkprojecten en in gesprek te blijven met de provincie en RES-partijen over de hoe we de energiedoelen gaan halen. De gemeente heeft samen met de RES-partners een aanzienlijke bijdrage geleverd aan het vormgeven van de RES-plannen. Dit was een uitgebreid en zorgvuldig democratisch proces. Zonneweides op landbouwgronden zijn hier een belangrijk onderdeel van. Als betrokken overheid geeft de gemeente richting aan de energietransitie.
Oproep TPSolar
Wij hebben een algemene reactie en oproep opgesteld na aanleiding van de brief. Deze is hier te lezen. Wij voldoen met onze lopende en nieuwe projecten aan de voorwaarden van de brief, waardoor de impact minimaal blijft. Wij maken ons echter wel zorgen over het sentiment over de realisatie van zonne-energie. Dit vervult namelijk een belangrijke rol in de toekomstige energiemix.